80 jaar vrij zijn in Helmond
In 2024/2025 herdenken we dat Helmond tachtig jaar in vrijheid leeft. Een mijlpaal die ons herinnert aan de offers voor onze democratie en de verantwoordelijkheid om vrijheid te beschermen.
Met achttien leerlingen uit het mbo, vo en hbo werkten we aan het project ‘Tachtig jaar vrij zijn in Helmond’. Door ontmoetingen met mensen die oorlog hebben meegemaakt, hoorden zij aangrijpende levensverhalen over verlies, veerkracht en hoop. Voor de leerlingen werd het geen gewone schoolopdracht, maar een confrontatie met de realiteit van vrijheid – en wat het betekent als die vrijheid je wordt ontnomen.
Er zijn 22 verhalen opgetekend. Ze behoren tot het immaterieel erfgoed van Helmond. Deze verhalen verbinden ons met het verleden en inspireren ons om vrijheid te blijven waarderen.
Van Hongarije naar een nieuw leven in Helmond
Lonneke Maraczi (59) komt uit Helmond, werkt in de zorg en zit al jaren voor de SP in de gemeenteraad. Haar vader vluchtte in 1956 tijdens de opstand uit Hongarije. Dit was een tijd waarin de Hongaren vochten voor vrijheid en onafhankelijkheid. Helaas werd de opstand met veel geweld onderdrukt. Russische tanks reden door de straten van Boedapest en de hoop op vrijheid werd verpletterd. Veel mensen, zoals de vader van Lonneke, hadden geen andere keuze dan te vluchten. Een groep Hongaren kwam in Helmond terecht.
Lonnekes vader koos ervoor om naar Nederland te gaan. Dat was de eerst mogelijke optie. Hij wist helemaal niks van Nederland. Deze beslissing was erg moeilijk. Hij moest zijn familie en thuisland achterlaten zonder afscheid te nemen. Met alleen de kleren die hij droeg en een hoofd vol zorgen begon hij aan een lange, gevaarlijke reis.
De vlucht was erg zwaar. Hij moest grenzen oversteken, patrouilles ontwijken en was altijd bang om gepakt te worden. Daarnaast waren er praktische problemen: een nieuwe taal leren, een onbekende cultuur begrijpen en proberen een plek te vinden in een nieuw land. In Nederland kwam hij terecht bij een gastgezin. Ze gaven hem onderdak en hielpen hem om werk te vinden. Hoewel het gastgezin aardig was, had hij weinig vrijheid. Hij moest vooral overleven en zich aanpassen, terwijl hij zijn familie en oude leven erg miste.
Het leven in Nederland was niet makkelijk. Zijn dagen in Helmond waren gevuld met zwaar en eentonig werk in een fabriek, waar hij voor 12,50 gulden per week ploeterde. Van dat bedrag moest hij 2,50 afstaan om een fiets af te betalen die hij niet eens had gevraagd. Toch voelde die fiets als een symbool van vooruitgang – hij bracht hem naar zijn werk, naar een toekomst die hij probeerde op te bouwen.
Hij leerde de taal en deed zijn best om zich aan te passen. Met handen en voeten en later met eenvoudige woorden probeerde hij te communiceren met zijn collega’s. “Hé, matje!” riep iemand eens tegen hem. In verwarring keek hij naar de grond, zoekend naar een mat. Ook voelde hij zich vaak eenzaam. Het lukte hem niet goed om over zijn gevoelens te praten. Soms voelde hij zich zo verdrietig dat hij naar de drank greep. Het was een stille strijd die hij vooral in zijn eentje moest voeren. De ontmoeting met de vrouw die later zijn echtgenote werd, gaf hem een sprankje hoop. Samen speelden ze scrabble om zijn Nederlands te verbeteren, maar ook om elkaar beter te leren kennen. Het waren deze momenten van verbinding die zijn dagen opfleurden en hem lieten voelen dat hij ergens thuishoorde. Langzaam maar zeker veranderde Helmond in een thuis.
Hij durfde niet terug naar zijn geboorteland omdat hij bang was om opgepakt te worden. Na acht jaar ging hij toch voor het eerst terug naar Hongarije. Hij nam daarbij zijn dochtertje mee. Hij dacht dat hij met haar niet opgepakt zou worden. Deze reis was een opluchting, omdat hij er toen achter kwam dat hij niet meer opgepakt zou worden. Hij zag eindelijk zijn familie weer, maar moest ook uitleggen waarom hij zonder afscheid te nemen vertrokken was. Zijn familie was blij om hem te zien, maar er waren ook vragen en gevoelens van verdriet. Het was een ontmoeting vol emoties, waarin het verleden en het heden samenkwamen.
Na die eerste reis ging Lonnekes vader elk jaar terug naar Hongarije. Lonneke ging vaak met hem mee. Voor haar waren deze reizen een kans om haar roots beter te leren kennen. Ze vond de eenvoud en gastvrijheid van de Hongaarse cultuur mooi, maar ze zag ook de armoede en de traditionele manier van leven. Sommige dingen vond ze moeilijk te begrijpen, maar ze kreeg hierdoor wel meer respect voor haar familie en hun achtergrond. Het verschil tussen het leven in communistisch Hongarije en het vrije Nederland was groot. In Hongarije zorgde het communisme voor zekerheid, maar er was weinig vrijheid. Iedereen had evenveel, maar dat was vaak niet genoeg. Eigen dromen en ambities waren niet welkom. In Nederland waren er meer mogelijkheden, maar dat bracht ook uitdagingen met zich mee. Je moest zelf je weg vinden en verantwoordelijkheid nemen.
In de dorpen van Hongarije werkten mensen veel samen. Ze deelden alles en hielpen elkaar. Dat gaf een sterk gevoel van verbondenheid, maar je kon niet makkelijk je eigen keuzes maken. Voor de vader van Lonneke werd dat uiteindelijk te veel. Hij miste de vrijheid om zijn eigen leven te bepalen. Daarom voelde hij zich uiteindelijk beter in Nederland, ondanks alle moeilijkheden.
In Nederland vond hij uiteindelijk meer ruimte om zichzelf te zijn. Hij leerde de waarde van vrijheid te waarderen. Voor hem betekende vrijheid dat je je eigen keuzes kon maken, je eigen mening mocht hebben en niet bang hoefde te zijn voor onderdrukking. Lonneke en haar familie maken zich nu zorgen over wat er in Hongarije gebeurt. Politieke leiders zoals Viktor Orbán beperken de vrijheid en democratie. Dit doet Lonneke denken aan de tijd waar haar vader voor was gevlucht. Ze vindt het moeilijk om te zien hoe vrijheid, waar zoveel mensen voor hebben gevochten, zomaar kan verdwijnen.
Voor Lonneke betekent vrijheid meer dan alleen doen wat je zelf wilt. Het gaat ook om respect voor anderen en het recht om jezelf te zijn. Ze gelooft dat vrijheid en democratie alleen kunnen bestaan als mensen verschillen accepteren en samenwerken. De spanningen in Europa laten zien hoe kwetsbaar vrijheid is. Het is iets dat we samen moeten beschermen. Het verhaal van Lonnekes vader laat zien hoe belangrijk vrijheid is, maar ook hoe moeilijk het kan zijn om die te behouden.
Het is een herinnering aan de offers die mensen hebben gebracht en een oproep om waakzaam te blijven. Vrijheid is geen vanzelfsprekendheid, maar een verantwoordelijkheid die we allemaal dragen.
Hij leerde de taal en deed zijn best om zich aan te passen. Met handen en voeten en later met eenvoudige woorden probeerde hij te communiceren met zijn collega’s. “Hé, matje!” riep iemand eens tegen hem. In verwarring keek hij naar de grond, zoekend naar een mat. Ook voelde hij zich vaak eenzaam. Het lukte hem niet goed om over zijn gevoelens te praten. Soms voelde hij zich zo verdrietig dat hij naar de drank greep. Het was een stille strijd die hij vooral in zijn eentje moest voeren. De ontmoeting met de vrouw die later zijn echtgenote werd, gaf hem een sprankje hoop. Samen speelden ze scrabble om zijn Nederlands te verbeteren, maar ook om elkaar beter te leren kennen. Het waren deze momenten van verbinding die zijn dagen opfleurden en hem lieten voelen dat hij ergens thuishoorde. Langzaam maar zeker veranderde Helmond in een thuis.
Hij durfde niet terug naar zijn geboorteland omdat hij bang was om opgepakt te worden. Na acht jaar ging hij toch voor het eerst terug naar Hongarije. Hij nam daarbij zijn dochtertje mee. Hij dacht dat hij met haar niet opgepakt zou worden. Deze reis was een opluchting, omdat hij er toen achter kwam dat hij niet meer opgepakt zou worden. Hij zag eindelijk zijn familie weer, maar moest ook uitleggen waarom hij zonder afscheid te nemen vertrokken was. Zijn familie was blij om hem te zien, maar er waren ook vragen en gevoelens van verdriet. Het was een ontmoeting vol emoties, waarin het verleden en het heden samenkwamen.
Na die eerste reis ging Lonnekes vader elk jaar terug naar Hongarije. Lonneke ging vaak met hem mee. Voor haar waren deze reizen een kans om haar roots beter te leren kennen. Ze vond de eenvoud en gastvrijheid van de Hongaarse cultuur mooi, maar ze zag ook de armoede en de traditionele manier van leven. Sommige dingen vond ze moeilijk te begrijpen, maar ze kreeg hierdoor wel meer respect voor haar familie en hun achtergrond. Het verschil tussen het leven in communistisch Hongarije en het vrije Nederland was groot. In Hongarije zorgde het communisme voor zekerheid, maar er was weinig vrijheid. Iedereen had evenveel, maar dat was vaak niet genoeg. Eigen dromen en ambities waren niet welkom. In Nederland waren er meer mogelijkheden, maar dat bracht ook uitdagingen met zich mee. Je moest zelf je weg vinden en verantwoordelijkheid nemen.
In de dorpen van Hongarije werkten mensen veel samen. Ze deelden alles en hielpen elkaar. Dat gaf een sterk gevoel van verbondenheid, maar je kon niet makkelijk je eigen keuzes maken. Voor de vader van Lonneke werd dat uiteindelijk te veel. Hij miste de vrijheid om zijn eigen leven te bepalen. Daarom voelde hij zich uiteindelijk beter in Nederland, ondanks alle moeilijkheden.
In Nederland vond hij uiteindelijk meer ruimte om zichzelf te zijn. Hij leerde de waarde van vrijheid te waarderen. Voor hem betekende vrijheid dat je je eigen keuzes kon maken, je eigen mening mocht hebben en niet bang hoefde te zijn voor onderdrukking. Lonneke en haar familie maken zich nu zorgen over wat er in Hongarije gebeurt. Politieke leiders zoals Viktor Orbán beperken de vrijheid en democratie. Dit doet Lonneke denken aan de tijd waar haar vader voor was gevlucht. Ze vindt het moeilijk om te zien hoe vrijheid, waar zoveel mensen voor hebben gevochten, zomaar kan verdwijnen.
Voor Lonneke betekent vrijheid meer dan alleen doen wat je zelf wilt. Het gaat ook om respect voor anderen en het recht om jezelf te zijn. Ze gelooft dat vrijheid en democratie alleen kunnen bestaan als mensen verschillen accepteren en samenwerken. De spanningen in Europa laten zien hoe kwetsbaar vrijheid is. Het is iets dat we samen moeten beschermen. Het verhaal van Lonnekes vader laat zien hoe belangrijk vrijheid is, maar ook hoe moeilijk het kan zijn om die te behouden.
Het is een herinnering aan de offers die mensen hebben gebracht en een oproep om waakzaam te blijven. Vrijheid is geen vanzelfsprekendheid, maar een verantwoordelijkheid die we allemaal dragen.