80 jaar vrij zijn in Helmond
In 2024/2025 herdenken we dat Helmond tachtig jaar in vrijheid leeft. Een mijlpaal die ons herinnert aan de offers voor onze democratie en de verantwoordelijkheid om vrijheid te beschermen.
Met achttien leerlingen uit het mbo, vo en hbo werkten we aan het project ‘Tachtig jaar vrij zijn in Helmond’. Door ontmoetingen met mensen die oorlog hebben meegemaakt, hoorden zij aangrijpende levensverhalen over verlies, veerkracht en hoop. Voor de leerlingen werd het geen gewone schoolopdracht, maar een confrontatie met de realiteit van vrijheid – en wat het betekent als die vrijheid je wordt ontnomen.
Er zijn 22 verhalen opgetekend. Ze behoren tot het immaterieel erfgoed van Helmond. Deze verhalen verbinden ons met het verleden en inspireren ons om vrijheid te blijven waarderen.
Kunst als troost in tijden van oorlog
Tijdens de voorbereiding op het interview met Sofia Shilova ontdekte ik haar Instagram-profiel. Ik besloot eens te kijken wat voor soort profiel ze had. Wat ik vond, was een kunstprofiel waar ik enorm van onder de indruk was. Ik was verbaasd over hoe ze het deed: kunst maken om haar verdriet te verwerken.
Op een woensdag in november spraken we met haar af. Ik was nieuwsgierig naar haar verhaal. Ondanks het slechte weer zorgden we voor een comfortabele sfeer. We begonnen het gesprek, en zo kwam haar verhaal naar voren.
Het verhaal was indrukwekkend. Haar naam is Sofia Shilova. Ze is een Oekraïense kunstenares die is gevlucht uit Charkov. Ze vertelt hoe de oorlog in 2022 uitbrak. “Ik herinner me vooral de dag waarop Russische soldaten de stad aanvielen. Op de dag van de inval, 24 februari 2022, dacht ik eerst dat ik vuurwerk hoorde, iets wat normaal leek.” Het waren harde knallen. Toen volgde een explosie die zo krachtig was dat het huis ervan trilde. “Ik pakte mijn spullen begon mijn vertrek”. Samen met haar vriend besloot ze te vluchten. “Om vier uur ‘s nachts stapte ik in de auto, met niets anders dan mijn telefoon.” Ze reden naar haar familie te midden van oorlogsgeweld. “Mijn familie zei eerst dat er niets aan de hand was.” Onderweg kwam ze een politieagent tegen die hetzelfde beweerde. “Toen we terugreden, vloog er plots een raket over de auto heen.” Iedereen begon massaal te vluchten toen het duidelijk werd dat de oorlog was begonnen. In Nederland waren we natuurlijk ook geschokt toen de oorlog uitbrak, maar de reis die Sofia heeft afgelegd is toch een ander verhaal dan wij ons hadden voorgesteld. Sofia reisde eerst naar Dnipro, daarna naar Chelm, op zoek naar rust. “De reis was zwaar”, vertelt ze. “Maar ondanks alles kozen we ervoor om te vluchten.” Ze ging naar Polen. Bij het treinstation wachtte ze vijf uur in de sneeuw. Sofia omschrijft hoe dat was. “Het duurde lang en het was ijskoud. Dat maakte het slopend.” Toen ze eindelijk in de trein stapte, zag ze mensen op de stoelen slapen.
“Mensen konden van uitputting niet meer wakker worden. De geur in de trein was ondraaglijk door de vele mensen en dieren aan boord.” Ook mochten de ramen niet open van de treinmedewerkers. Het werd een eindeloze reis. Toen ze op 15 maart 2022 in Nederland aankwam, was het vooral de andere cultuur die me opviel. “Ik moest wennen aan hoe mensen hier lachen, groeten, en hoe alles in het algemeen anders was.” Sofia kwam uiteindelijk in Helmond terecht. Ze kreeg onderdak in een huis met andere vluchtelingen. Hiervoor was ze dankbaar: een veilige plek en wat rust. “Ondanks de cultuurshock vond ik het fijn. Dit soort opvang was vrij normaal in Stiphout, waar meerdere huishoudens dit deden.” Toch was het niet alleen goed nieuws. Ze moest verhuizen naar het Knippenberg College. Daar verblijft ze nu, samen met veel andere Oekraïense vluchtelingen. “Intussen probeerde ik mijn kunst weer op te pakken.” Tijdens het vluchten had ze namelijk een periode van twee maanden niet geschilderd.
Voor Sofia is schilderen haar therapie. “Het is mijn manier om verdriet te verwerken”, vertelt ze. “Toen ik bij een opvanggezin woonde, kon ik gelukkig weer schilderen.” Dit was heel belangrijk voor haar. Als kunstenaar laat ze haar emoties spreken via haar werk. “Ik heb een diploma als kunstenares en ik ben nu bezig om een leven op te bouwen.” Haar Nederlands is nog niet goed genoeg om als tekenlerares te werken, maar ze draagt op verschillende manieren bij aan onze stad. “Als assistent-docent technologie op het Jan van Brabant College geef ik elke vrijdag tekenles aan een groep kinderen bij de Hal van Creatie.”
Sofia heeft ook geëxposeerd in Helmond. Ze nam deel aan een expositie in de Cacaofabriek en een andere bij Post#5700 in het oude postkantoor in het centrum. “Hier kreeg ik de kans om een nieuw kunstwerk te maken in de atelierruimte.”
Ze stond zelfs op Ditishelmond met het artikel: “Sofia Shilova, Oekraïense kunstenares met emoties.” Ze heeft ook solotentoonstellingen gedaan. “Ik wil mijn Instagram laten groeien en mijn kunst verder ontwikkelen.” We spraken ook over de vraag of ze ooit terug zou willen naar Oekraïne. “Ondanks alles wil ik dat niet, vanwege de pijnlijke herinneringen die daaraan vastzitten,” besluit ze.
Ten slotte vroegen we Sofia wat vrijheid voor haar betekent. “Ik geloof in balans. Je moet een deel van je vrijheid inleveren, denk aan wetgeving en regels, om vrijheid te krijgen en te bewaken. Echte vrijheid is iets waar je vaak niet bij stilstaat, of dat je het niet eens doorhebt.” Dat was volgens haar ook het geval toen ze nog in Oekraïne woonde, voordat de oorlog begon. “Vrijheid is geweldig, maar als iemand het heeft, is er ook iemand die het niet heeft,” aldus Sofia.
“Mensen konden van uitputting niet meer wakker worden. De geur in de trein was ondraaglijk door de vele mensen en dieren aan boord.” Ook mochten de ramen niet open van de treinmedewerkers. Het werd een eindeloze reis. Toen ze op 15 maart 2022 in Nederland aankwam, was het vooral de andere cultuur die me opviel. “Ik moest wennen aan hoe mensen hier lachen, groeten, en hoe alles in het algemeen anders was.” Sofia kwam uiteindelijk in Helmond terecht. Ze kreeg onderdak in een huis met andere vluchtelingen. Hiervoor was ze dankbaar: een veilige plek en wat rust. “Ondanks de cultuurshock vond ik het fijn. Dit soort opvang was vrij normaal in Stiphout, waar meerdere huishoudens dit deden.” Toch was het niet alleen goed nieuws. Ze moest verhuizen naar het Knippenberg College. Daar verblijft ze nu, samen met veel andere Oekraïense vluchtelingen. “Intussen probeerde ik mijn kunst weer op te pakken.” Tijdens het vluchten had ze namelijk een periode van twee maanden niet geschilderd.
Voor Sofia is schilderen haar therapie. “Het is mijn manier om verdriet te verwerken”, vertelt ze. “Toen ik bij een opvanggezin woonde, kon ik gelukkig weer schilderen.” Dit was heel belangrijk voor haar. Als kunstenaar laat ze haar emoties spreken via haar werk. “Ik heb een diploma als kunstenares en ik ben nu bezig om een leven op te bouwen.” Haar Nederlands is nog niet goed genoeg om als tekenlerares te werken, maar ze draagt op verschillende manieren bij aan onze stad. “Als assistent-docent technologie op het Jan van Brabant College geef ik elke vrijdag tekenles aan een groep kinderen bij de Hal van Creatie.”
Sofia heeft ook geëxposeerd in Helmond. Ze nam deel aan een expositie in de Cacaofabriek en een andere bij Post#5700 in het oude postkantoor in het centrum. “Hier kreeg ik de kans om een nieuw kunstwerk te maken in de atelierruimte.”
Ze stond zelfs op Ditishelmond met het artikel: “Sofia Shilova, Oekraïense kunstenares met emoties.” Ze heeft ook solotentoonstellingen gedaan. “Ik wil mijn Instagram laten groeien en mijn kunst verder ontwikkelen.” We spraken ook over de vraag of ze ooit terug zou willen naar Oekraïne. “Ondanks alles wil ik dat niet, vanwege de pijnlijke herinneringen die daaraan vastzitten,” besluit ze.
Ten slotte vroegen we Sofia wat vrijheid voor haar betekent. “Ik geloof in balans. Je moet een deel van je vrijheid inleveren, denk aan wetgeving en regels, om vrijheid te krijgen en te bewaken. Echte vrijheid is iets waar je vaak niet bij stilstaat, of dat je het niet eens doorhebt.” Dat was volgens haar ook het geval toen ze nog in Oekraïne woonde, voordat de oorlog begon. “Vrijheid is geweldig, maar als iemand het heeft, is er ook iemand die het niet heeft,” aldus Sofia.