80 jaar vrij zijn in Helmond
In 2024/2025 herdenken we dat Helmond tachtig jaar in vrijheid leeft. Een mijlpaal die ons herinnert aan de offers voor onze democratie en de verantwoordelijkheid om vrijheid te beschermen.
Met achttien leerlingen uit het mbo, vo en hbo werkten we aan het project ‘Tachtig jaar vrij zijn in Helmond’. Door ontmoetingen met mensen die oorlog hebben meegemaakt, hoorden zij aangrijpende levensverhalen over verlies, veerkracht en hoop. Voor de leerlingen werd het geen gewone schoolopdracht, maar een confrontatie met de realiteit van vrijheid – en wat het betekent als die vrijheid je wordt ontnomen.
Er zijn 22 verhalen opgetekend. Ze behoren tot het immaterieel erfgoed van Helmond. Deze verhalen verbinden ons met het verleden en inspireren ons om vrijheid te blijven waarderen.
Van onderduiken in Turkije tot hoop in Helmond
Malik is 43 jaar en woont nu in Nederland, maar zijn leven was heel anders voordat hij hiernaartoe kwam. Hij werkte vijftien jaar als wiskundeleraar in Turkije. Hij had een vrouw en een dochter, en ze leidden een heel fijn leven, totdat…
“Op die dag probeerde een kleine groep militairen een staatsgreep te plegen”, vertelt Malik. “Tijdens de nacht van de zogenaamde staatsgreep waren mijn vrouw en onze driejarige dochter thuis. Rond 23:00 uur hoorden we van de staatsgreep via internet en begonnen we het nieuws te volgen.” Erdogan noemde alle aanhangers van Gülen terroristen. Meer dan 100.000 mensen werden ontslagen uit overheidsdienst. Zo’n 200.000 mensen werden opgepakt. In totaal zijn er tot nu toe ruim 700.000 mensen vervolgd in het onderzoek naar de ‘Terroristische Organisatie’. Onder hen waren leraren, journalisten, rechters, ingenieurs, artsen, enzovoorts. Acht jaar zijn inmiddels voorbijgegaan, en nog steeds komen er elke week tientallen nieuwe vervolgingen bij. Malik was toen leraar. Hij had niets te maken met de staatsgreep, maar de samenleving begon hem ook te marginaliseren. “Mijn vrienden belandden een voor een in de gevangenis. Hetzelfde lot stond mij te wachten.” Daarom stuurde hij zijn vrouw en kind naar hun grootmoeder voor veiligheid. “Ik kon niet meer in ons eigen huis verblijven en huurde een eenkamerwoning om daar te wonen. Een paar keer per week ging ik naar ons huis om te controleren of het nog heel was.” Op een dag merkte hij dat de deur van zijn huis was opengebroken en dat er iemand binnen was geweest. “Vanaf dat moment moest ik onderduiken, anders zou ik ook gevangen worden genomen.” De situatie was vergelijkbaar met het leven van Anne Frank. Na vier maanden kwamen zijn vrouw en dochter ook bij hem schuilen. “We verstopten ons ongeveer zes maanden op de eerste schuilplaats. Daarna moesten we drie keer van plek wisselen voor onze veiligheid.”
In totaal dook hij van 2016 tot en met 2021 onder. “Ik dacht dat dit proces na een tijdje zou eindigen en dat de samenleving de waarheid zou inzien, maar dat was helaas niet het geval.” Erdogan had volledige controle over de uitvoerende, rechterlijke, wetgevende macht en de media. De scheiding der machten bestond helaas niet meer in Turkije. Elke dag werd de situatie erger. Aan het einde van 2021 besloot hij het land te verlaten. “Ik moest mijn vrouw en dochter achterlaten. ’s Nachts stak ik de grens over naar Griekenland met een boot en moest ik geld betalen om over te steken.” Hij verbleef zes maanden in Griekenland voordat hij doorreisde naar Nederland, waar hij in 2022 aankwam. Maliks leven begon in het tentenkamp in Ter Apel. Daar begon hij Nederlands te studeren op een tablet. “Ik stond ’s ochtends op en ging direct naar de bibliotheek om Nederlands te leren tot sluitingstijd”, vertelt hij. Ondertussen bezocht hij taalcafés en had hij een paar taalcoaches. Deze coaches waren erg behulpzaam en hielpen hem de Nederlandse taal te leren. “Ze waren soms als vrienden, maar ook als familieleden.” Zonder een cursus te volgen, leerde hij de taal via internet en YouTube. “Ik hield van Leiden, maar ik werd overgeplaatst naar een noodopvangkamp in Den Haag, waar de omstandigheden slecht waren.”
Wanneer hij kinderen in de bibliotheek zag studeren, bood hij hun wiskundeles aan om zijn taalvaardigheden te verbeteren. “DUO en IDW erkenden mijn diploma als wiskundeleraar, wat me het gevoel gaf eindelijk weer iets te hebben bereikt in mijn leven.”Zijn dochter ging terug naar haar grootmoeder om naar school te kunnen gaan. Malik moest haar op afstand zien opgroeien. “Een keer, tijdens een videogesprek via WhatsApp, rende ze met de telefoon naar haar vrienden en liet ze me zien. Ze zei: “Kijk, dit is mijn vader, dit is mijn vader.” Iedereen om haar heen had een vader bij zich, maar mijn dochter moest dit missen. Dat maakte haar erg verdrietig.” Omdat zijn vrouw onder politietoezicht stond, konden zij en zijn dochter niet naar Nederland komen. Pas begin 2024 kwamen ze eindelijk naar Nederland. “Het waren koude winterdagen en het was even wennen om in Nederland te zijn. Nu, een jaar later, vinden ze het indrukwekkend om hier te zijn en de nieuwe cultuur en levensstijl te leren kennen.” Malik en zijn dochter gingen naar een supermarkt in de buurt van hun woning. Plotseling kwam er een politieagent de winkel binnen. “Mijn dochter zag de agent en raakte in paniek. Ze vertelde me dat ik me moest verstoppen. Ik legde uit dat er niets aan de hand was, maar ze begreep het niet en wilde me achter een schap verbergen. Ze begon te huilen, waarna we samen de supermarkt verlieten.” De situatie was erg moeilijk voor hen beiden.
In die tijd gaf Malik online wiskundelessen aan kinderen. Zijn vrouw, een kleuterjuf, gaf bijles aan kinderen met lees- en leerproblemen. In 2023 verhuisde het gezin naar Helmond. “We hadden vriendelijke buren, die ons uitnodigden voor koffie en gebak om elkaar beter te leren kennen.” In augustus 2024 tekende Malik een contract als onderwijsassistent op een school in Helmond. “Het was moeilijk om alleen voor de klas te staan vanwege het gebrek aan taalvaardigheden. Volgend jaar wil ik graag als wiskundeleraar in het voortgezet onderwijs werken en mezelf ontwikkelen tot een goede leraar. Het onderwijs is mijn passie.” Malik wil graag een bijdrage leveren aan Nederland en Helmond. “Mijn lopende taaltraject kost me veel tijd, maar toch werk ik elke zaterdag als vrijwilliger voor een stichting ten behoeve van kinderen.” Daarnaast doet hij vrijwilligerswerk voor bejaarden. “Ik vind het belangrijk om zorg en liefde te bieden. Alles wat we hebben, is het werk van degenen die vóór ons leefden. Als we een mooie erfenis willen achterlaten, moeten we een mooie toekomst opbouwen. Dit is niet alleen belangrijk voor Nederland, maar ook voor een leefbare wereld. Onderwijs is de mooiste manier om mensen te ontwikkelen. Daarom wil ik een goede leraar worden, om studenten goede wiskundelessen te geven,” besluit Malik. “Als je iets goeds in je hebt, laat het groeien, ongeacht waar je bent, zelfs als de omstandigheden moeilijk zijn.”
In totaal dook hij van 2016 tot en met 2021 onder. “Ik dacht dat dit proces na een tijdje zou eindigen en dat de samenleving de waarheid zou inzien, maar dat was helaas niet het geval.” Erdogan had volledige controle over de uitvoerende, rechterlijke, wetgevende macht en de media. De scheiding der machten bestond helaas niet meer in Turkije. Elke dag werd de situatie erger. Aan het einde van 2021 besloot hij het land te verlaten. “Ik moest mijn vrouw en dochter achterlaten. ’s Nachts stak ik de grens over naar Griekenland met een boot en moest ik geld betalen om over te steken.” Hij verbleef zes maanden in Griekenland voordat hij doorreisde naar Nederland, waar hij in 2022 aankwam. Maliks leven begon in het tentenkamp in Ter Apel. Daar begon hij Nederlands te studeren op een tablet. “Ik stond ’s ochtends op en ging direct naar de bibliotheek om Nederlands te leren tot sluitingstijd”, vertelt hij. Ondertussen bezocht hij taalcafés en had hij een paar taalcoaches. Deze coaches waren erg behulpzaam en hielpen hem de Nederlandse taal te leren. “Ze waren soms als vrienden, maar ook als familieleden.” Zonder een cursus te volgen, leerde hij de taal via internet en YouTube. “Ik hield van Leiden, maar ik werd overgeplaatst naar een noodopvangkamp in Den Haag, waar de omstandigheden slecht waren.”
Wanneer hij kinderen in de bibliotheek zag studeren, bood hij hun wiskundeles aan om zijn taalvaardigheden te verbeteren. “DUO en IDW erkenden mijn diploma als wiskundeleraar, wat me het gevoel gaf eindelijk weer iets te hebben bereikt in mijn leven.”Zijn dochter ging terug naar haar grootmoeder om naar school te kunnen gaan. Malik moest haar op afstand zien opgroeien. “Een keer, tijdens een videogesprek via WhatsApp, rende ze met de telefoon naar haar vrienden en liet ze me zien. Ze zei: “Kijk, dit is mijn vader, dit is mijn vader.” Iedereen om haar heen had een vader bij zich, maar mijn dochter moest dit missen. Dat maakte haar erg verdrietig.” Omdat zijn vrouw onder politietoezicht stond, konden zij en zijn dochter niet naar Nederland komen. Pas begin 2024 kwamen ze eindelijk naar Nederland. “Het waren koude winterdagen en het was even wennen om in Nederland te zijn. Nu, een jaar later, vinden ze het indrukwekkend om hier te zijn en de nieuwe cultuur en levensstijl te leren kennen.” Malik en zijn dochter gingen naar een supermarkt in de buurt van hun woning. Plotseling kwam er een politieagent de winkel binnen. “Mijn dochter zag de agent en raakte in paniek. Ze vertelde me dat ik me moest verstoppen. Ik legde uit dat er niets aan de hand was, maar ze begreep het niet en wilde me achter een schap verbergen. Ze begon te huilen, waarna we samen de supermarkt verlieten.” De situatie was erg moeilijk voor hen beiden.
In die tijd gaf Malik online wiskundelessen aan kinderen. Zijn vrouw, een kleuterjuf, gaf bijles aan kinderen met lees- en leerproblemen. In 2023 verhuisde het gezin naar Helmond. “We hadden vriendelijke buren, die ons uitnodigden voor koffie en gebak om elkaar beter te leren kennen.” In augustus 2024 tekende Malik een contract als onderwijsassistent op een school in Helmond. “Het was moeilijk om alleen voor de klas te staan vanwege het gebrek aan taalvaardigheden. Volgend jaar wil ik graag als wiskundeleraar in het voortgezet onderwijs werken en mezelf ontwikkelen tot een goede leraar. Het onderwijs is mijn passie.” Malik wil graag een bijdrage leveren aan Nederland en Helmond. “Mijn lopende taaltraject kost me veel tijd, maar toch werk ik elke zaterdag als vrijwilliger voor een stichting ten behoeve van kinderen.” Daarnaast doet hij vrijwilligerswerk voor bejaarden. “Ik vind het belangrijk om zorg en liefde te bieden. Alles wat we hebben, is het werk van degenen die vóór ons leefden. Als we een mooie erfenis willen achterlaten, moeten we een mooie toekomst opbouwen. Dit is niet alleen belangrijk voor Nederland, maar ook voor een leefbare wereld. Onderwijs is de mooiste manier om mensen te ontwikkelen. Daarom wil ik een goede leraar worden, om studenten goede wiskundelessen te geven,” besluit Malik. “Als je iets goeds in je hebt, laat het groeien, ongeacht waar je bent, zelfs als de omstandigheden moeilijk zijn.”